Sülasi Mezid | Arapça Bina Dersleri 3 | Halis Hoca (Ebu Hanzala)
858
Sülasi Mezid | Arapça Bina Dersleri 3 | Halis Hoca (Ebu Hanzala)
Arapça bina derslerinde sulasi mücerred’in mezid kalıpları anlatılıyor.
Ondan (otuz beş babtan) on iki bab Sülasinin üzerine ziyade edilenler içindir. O üç çeşittir.
• Otuz beş babtan on iki tanesi sulasinin üzerine ziyade edilenler içindir. On iki bab ise; kendisinde bir harf, iki harf veya üç harf ziyade edilenler şekliyle üç kısma ayrılır.
Birinci Çeşit: sülasi (mücerredlerin) üzerine bir harf ziyade edilenler içindir. Bu da üç babtır;
Birinci bab: أفْعَلَ يُفْعِلُ إفْعَالًا‘dir. Mevzunu: أكْرَمَ يُكْرمُ إكْرامًا‘dir. Alameti: mazisinin başına bir harf ziyade edilmesi ile dört harf üzere olmasıdır. Binası: genellikle ta’diyyet ve bazen de lazım içindir. Müteaddinin misali: أكْرَمَ زَيْدٌ عَمْرًا; Zeyd Amr’a ikram etti. Lazımın misali: أصْبَحَ الرَّجُلُ ; Adam sabahladı.
1.NEV’:
BİR HARF ZİYADE EDİLENLER: Sulasi mücerredin üzerine bir harf ziyade edilen fiillerdir. Bu ziyadenin nedeni yeni manalar elde etmektir.
Birinci nev’ üç babtır:
1.BAB: أفْعَلَ يُفْعِلُ إفْعَالًا
• Bu bab iki kısımdır:
• Birinci kısım: Sulasi mücerredi olan fiillerdir. Sulasi mücerred bir fiile kast ettiğimiz manayı elde etmek için ziyade ederiz.
“Onlar onu (olağanüstü güzellikte) görünce (insanüstü bir varlıkmış gibi gözlerinde) büyüttüler, (şaşkınlıklarından) ellerini kestiler” (12 Yusuf/31)
Yani “onu büyüttüler”değil “onu büyük güzel bir şekilde buldular” manasındadır.
2.BAB: فَعَّلَ يُفَعِّلُ تَفْعِيلًا
İkinci bab ; فَعَّلَ يُفَعِّلُ تَفْعِيلًا‘dir. Onun mevzunu; فَرَّحَ يُفَرِّحُ تَفْرِيحًا‘dır. Alameti; fau-l fiil ile aynul fiili arasına aynu-l fiilin cinsinden bir harf ziyade etmek ile mazisinin dört harf üzere olmasıdır.
Onun Binası; teksir/çokluk içindir. Bu teksir bazen fiilde olur. Örnek: طَوَّفَ زَيْدٌ الكَعْبَة : Zeyd Kâbe’yi [çok] tavaf etti. Bazen failde olur. Örnek: مَوَّتَ الإبِلُ : [çok] deve öldü. Bazende mef’ulde olur. Örnek: غَلَّقَ زَيْدٌ الأبْوابَ : Zeyd [çok olan] kapıları kapattı.
• Bu Babın Binası: Kitapta bu babın asıl manasının teksir için geldiği yazılmıştır. Fakat bu babın asıl manası ta’diyyet için olup kitabın bu manada yaptığı yanlıştır.
• Müşareke: Misal: قَاتل زَيدٌ عَمْرًا : Zeyd Amr’ı öldürdü; Buradaki عَمْرًاkelimesini mef’ul diye i’rab ederiz. Fakat bu mana olarak faildir. Aksi takdirde müşarekenin bir anlamı kalmaz.
• Tek Kişi İçin: Misal: قَاتَلَهُمُ اللهُ: “Allah onları öldürdü”(9 Tevbe/ 30) ; Burada şöyle bir ince nükte vardır:”Onlar Allah’a karşı savaş anlamında bir şeyler yapmaya kalkıştılar, fakat bunu beceremediler ve beceremezler.”
• Normal Kullanılır: عَاقَبْتُ اللِّصَّ:Bu fiil müşareke için de gelir:
0 YORUM:
Yorumlar